‘'Totdat we gezichten hebben' van CS Lewis

In dit tijdloze verhaal over twee sterfelijke prinsessen – de een mooi en de ander onaantrekkelijk – herwerkt C.S. Lewis de klassieke mythe van Cupido en Psyche tot een blijvend stuk hedendaagse fictie. Dit is het verhaal van Orual, Psyches bittere en lelijke oudere zus, die bezitterig en schadelijk van Psyche houdt. Tot grote frustratie van Orual wordt Psyche bemind door Cupido, de god van de liefde zelf, wat de getroebleerde Orual op het pad van morele ontwikkeling zet.

Tegen de achtergrond van Glome, een barbaarse en voorchristelijke wereld, worden de worstelingen tussen heilige en profane liefde belicht wanneer Orual ontdekt dat we de bedoelingen van de goden niet kunnen begrijpen "totdat we een gezicht hebben" en oprechtheid in onze ziel en onszelf.

MIJN GEDACHTEN:

Ik had deze sterk aanbevolen fantasy voor volwassenen van C.S. Lewis gezien en ontdekte mijn retro-exemplaar in een tweedehandsboekwinkel. Ik ben zo blij dat ik het heb gekocht, want het belicht de menselijke natuur. Dit is Lewis' bewerking van de Griekse mythe van Psyche en Cupido. (Oké, ik raad je aan om hier en nu te stoppen met lezen en even snel een samenvatting van de mythe te googelen. Dit lijkt misschien een spoiler, maar dat is het niet echt. Lewis komt namelijk uit een positie waarin hij verwacht dat we dit weten, en hij staat op het punt de mythe op zijn kop te zetten. Als we er niets van weten, zullen we nooit zo geboeid raken als hij bedoelt. En dat zou zonde zijn van het boek.)

(Ben je terug? Goed.) Dit verhaal begint in het land Glome, onder het bewind van koning Trom. Lewis vertelt zijn verhaal vanuit het perspectief van prinses Orual, de mooie oudere zus van Psyche, die geboren is om een stressvolle rol in het paleis op zich te nemen en al snel beseft dat ze opmerkelijk lelijk is. Orual verschijnt in de mythe zelf als een van de gemene zussen die Psyche ervan overtuigen haar geheime echtgenoot te ontmaskeren, wat leidt tot haar eigen vreselijke ondergang. Maar Lewis' Orual benadrukt dat haar motieven veel zuiverder waren dan de mythe ons wil doen geloven, en dáár gaat dit verhaal over.

Iedereen aanbidt in de tempel van Aphrodite, in Glome bekend als Ungit. De godin wordt vertegenwoordigd door een oude, ruwe en gegroefde rots die schijnbaar uit het niets is gekomen. De angstaanjagende oude priester van de tempel verspreidt wat Orual als een 'heilige' geur beschouwt: duivenbloed, verbrand vet, verschroeid haar, ranzige wijn en wierook. Op een dag eist hij de mooie jonge Psyche als offer. Ze wordt beschuldigd van de hongersnood en onrust in het land, omdat ze zogenaamd 'de goden imiteert' en de aanbidding steelt die alleen Ungit toekomt. En een volmaakt offer is hoe dan ook nodig voor de tempel van Ungit.

Oruals wanhopige maatregelen kunnen Psyche, de schat van zijn hart, niet redden. Maar in plaats van te sterven op de bergtop, wordt Psyche gered door een anonieme redder die haar tot vrouw neemt, maar weigert haar zijn gezicht te laten zien. Psyche bloeit echter op in haar nieuwe levensstijl, totdat Orual ontdekt dat ze het heeft overleefd en onmiddellijk haar geluk ondermijnt door de identiteit van de vermeende godheid in twijfel te trekken. Overtuigd dat ze alleen het beste met Psyche voor heeft, krijgt Orual steun van haar twee meest vertrouwde adviseurs, nadat ze het verhaal zorgvuldig en bevooroordeeld heeft vormgegeven om haar koopje te maximaliseren.

De geliefde leraar en mentor van de meisjes, bekend als Fox, is een gevangengenomen slaaf uit Griekenland die de indrukwekkende maar beperkte visie en wijsheid van zijn thuisland behoudt. Hij heeft een Griekse neiging om alles door middel van wetenschap te verklaren en alles te negeren wat niet door het bewijs van zijn vijf zintuigen wordt gefilterd. Het onzichtbare rijk wordt afgedaan als onbelangrijk en onbestaand.

Bardia, de kapitein van het koninklijke leger, daarentegen, heeft enorm veel respect voor alle folklore en het bijgeloof van de goden. Deze twee adviseurs bespotten elkaars wereldbeeld, maar kunnen het goed genoeg met elkaar vinden om synchroon te werken en, merkwaardig genoeg, tot dezelfde conclusie te komen dat Psyches onzichtbare 'echtgenoot' schadelijk moet zijn.

Dit is goedbedoelde bemoeizucht tot het uiterste doorgevoerd. Het trio raakt ervan overtuigd dat ze een onontkoombare conclusie hebben bereikt, Occam's Razor. Ze besluiten dat Psyches echtgenoot een beestachtig wezen moet zijn, in het slechtste geval smerig, of op zijn best een sluwe bedrieger. Waarom zou hij anders weigeren Psyche zijn gezicht te laten zien? Als de simpelste mogelijkheid waarschijnlijk klopt, zou hij Psyche hem zeker laten zien als hij niets sinisters te verbergen heeft. Telkens wanneer de mogelijkheid dat haar gelukkige en gezonde zus de hele waarheid spreekt, bij Orual opkomt, wijst ze die af als onhoudbaar. Zo verandert haar liefdevolle bemoeienis in intense emotionele chantage met vreselijke gevolgen.

Het hele eerste deel wordt verteld als Oruals vurige zelfverdediging tegen een ondraaglijke schuld. Ze koestert wrok tegen de goden omdat ze haar hebben bezoedeld en doet een beroep op de lezer om het met haar eens te zijn en de goden te beoordelen als grillig, afstandelijk en volkomen irrationeel. Waarom maken ze haar zo ongelooflijk lelijk als ze de controle over zulke dingen hebben? En waarom blijven ze zo stil in reactie op wanhopige smeekbeden om antwoorden? Hoe zou ze anders moeten reageren op hun gebrek aan reactie, dan met bitterheid en verwarring?

Ik zeg je, het is gemakkelijk om te juichen: 'Jawel, dat zul je, Orual', en om te blijven bladeren om te zien of er een antwoord op staat... dit.

Zonder plotwendingen te onthullen, is wat zich ontvouwt verbijsterend. Kortom, Oruals eigen klacht... En Het antwoord van de goden. Het heeft alles te maken met het succesvolle zelfbedrog van mensen. We zijn er bedreven in om onszelf zand in de ogen te strooien om onszelf zo goed mogelijk te presenteren. Wanhopig om de waarheid over onze diepste en meest twijfelachtige motieven niet onder ogen te hoeven zien, verzinnen we acceptabel klinkend jargon waarvan we hopen dat de goden het zullen geloven, omdat we het zelf ook geloven. Orual ontdekt dat een van de belangrijkste redenen waarom de goden niet lijken te reageren, is dat ze zich niet verwaardigen om onoprechte onzin te beantwoorden waarvan we denken dat we het echt menen. Want: 'hoe kunnen ze ons in levenden lijve ontmoeten?' Totdat we gezichten hebben?‘'Aha, we weten dat als de boektitel ons opzoekt, we goud in handen hebben.'.

(Ik geloof dat Lewis een soortgelijk thema presenteert in The Magician's Nephew, wanneer Digory Aslan voor het eerst ontmoet en gedurende het verhaal zijn eigen duistere motieven onder ogen ziet. Dit boek, dat voor volwassenen is geschreven en het hoogtepunt van Oruals levensverhaal vormt, heeft echter nog meer impact.)

Wanneer het zo helder wordt verwoord, vallen alle puzzelstukjes op hun plaats. Het biedt een heilig moment in het verhaal, waar lezers even kunnen stilstaan en nadenken over de omvang van wat we zojuist hebben verwerkt. De halve waarheden waaraan ze vasthoudt en die haar leven ellendig maken, en het feit dat ze de volledige verhalen van anderen niet heeft overwogen, zijn allemaal volkomen logisch.

Het is buitengewoon diepgaand en onthullend, vooral omdat Lewis subtiel duidelijk maakt dat Orual een spiegel is voor ieder van ons. Zelfs mensen zonder zijn fysieke lelijkheid hebben ongetwijfeld mentale en spirituele wratten en oneffenheden die ze zorgvuldig proberen te verbergen.

Het is een boek dat ik ooit nog eens opnieuw zal moeten lezen. Mijn voorraad boeken is voorlopig uitgeput, maar ik vermoed dat dit het soort verhaal is dat ons altijd weer met iets nieuws zal brengen. Ik vraag me af wat ik er in mijn twintiger jaren van had gevonden, maar ik zal het nooit weten. Voor nu, wauw!

🌟🌟🌟🌟🌟